Dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen şeker hastalığı (diyabet), vücudun kan şekerini düzenleme yeteneğinde bir bozukluk olarak tanımlanır. Bu karmaşık metabolik hastalık, çeşitli tiplere ayrılabilir ve her tip, farklı nedenlere, belirtilere ve tedavi yaklaşımlarına sahiptir. Diyabet, kontrol altına alınmadığı takdirde ciddi sağlık sorunlarına, hatta ölüme yol açabilecek ciddi bir durumdur. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, 2021 yılında dünya çapında yaklaşık 537 milyon yetişkin diyabet hastası bulunmaktaydı ve bu sayının 2030 yılına kadar 643 milyona ulaşması bekleniyor. Bu çarpıcı istatistikler, diyabet‘in yaygınlığını ve global sağlık üzerindeki ağır yükünü vurgular. Sadece sayısal verilerle değil, aynı zamanda bu rakamların arkasındaki bireysel hikayelerle de yüzleşmek, hastalığın yıkıcı etkilerini anlamak için kritik önem taşır. Birçok insanın, yıllarca süren sağlık problemleri ve hatta erken ölüm ile mücadele ettiği gerçeği, diyabet‘in ciddiye alınması gereken bir sağlık krizi olduğunu göstermektedir.
Diyabet‘in yaygınlaşmasıyla birlikte, hastalığın farklı türlerini ve bunların belirtilerini anlamak hayati önem taşımaktadır. Tip 1 diyabet, vücudun pankreas tarafından üretilen insülin hormonunu üretemediği veya çok az ürettiği otoimmün bir hastalıktır. Bu, kan şekerinin kontrolsüz bir şekilde yükselmesine yol açar. Tip 2 diyabet ise, vücudun insüline yeterince yanıt veremediği veya insülin direnci geliştirdiği bir durumdur. Yaşam tarzı faktörleri, özellikle obezite ve fiziksel aktivite eksikliği, Tip 2 diyabet‘in gelişmesinde önemli bir rol oynar. Örneğin, hareketsiz bir yaşam tarzı sürdüren ve yüksek oranda işlenmiş gıda tüketen bireylerde Tip 2 diyabet gelişme riski önemli ölçüde artar. Bunların yanı sıra, gebelik diyabeti ve diğer nadir diyabet tipleri de mevcuttur. Bu farklı tiplerin her birinin kendine özgü belirtileri vardır, ancak ortak semptomlar arasında aşırı susuzluk, sık idrara çıkma, aşırı açlık, kilo kaybı ve yorgunluk yer alır. Bu belirtiler fark edildiğinde, vakit kaybetmeden tıbbi yardım almak son derece önemlidir.
Bu yazıda, diyabet‘in farklı türlerini, her bir tipin altında yatan mekanizmaları ve bunlarla ilişkili belirtileri detaylı bir şekilde ele alacağız. Ayrıca, diyabet‘in teşhisi, yönetimi ve önlenmesi konusunda bilgi vererek, okuyucuların bu yıkıcı hastalık hakkında kapsamlı bir anlayış kazanmalarına yardımcı olmayı amaçlıyoruz. Diyabet‘in karmaşık doğası göz önüne alındığında, bu konuya ilişkin doğru ve güncel bilgiye sahip olmak, hem hastalar hem de sağlık çalışanları için hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle, bu yazının hem bireylerin kendi sağlıklarını yönetmelerine yardımcı olmasını hem de sağlık profesyonellerinin hastalarına en iyi şekilde yardımcı olmalarını sağlamasını umuyoruz. Diyabet‘in ciddi sonuçlarından kaçınmak için erken teşhis ve uygun tedavi büyük önem taşır; bu nedenle, bu konudaki bilgilendirmenin herkes için faydalı olmasını umuyoruz.
Tip 1 Diyabet Belirtileri
Tip 1 diyabet, vücudun insülin üretmeyi bıraktığı otoimmün bir hastalıktır. Insülin, kandaki şekeri (glikoz) hücrelere taşımak için gerekli olan bir hormondur. Insülin eksikliği, kandaki şeker seviyesinin tehlikeli seviyelere yükselmesine, hiperglisemiye yol açar. Tip 1 diyabet genellikle çocukluk veya genç yetişkinlik döneminde teşhis edilir, ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Hastalığın belirtileri, genellikle hızlı bir şekilde gelişir ve genellikle fark edilmeden kalmaz.
Tip 1 diyabetin en yaygın belirtileri arasında aşırı susuzluk (polidipsi) ve sık idrara çıkma (poliüri) yer alır. Vücut, fazla şekeri atmak için sürekli olarak idrar üretir, bu da kişinin sürekli susaması ve tuvalete gitme ihtiyacı duymasına neden olur. Bu belirtiler, vücudun şekerden kurtulmak için yaptığı telaşlı bir girişimdir. Ani ve açıklanamayan kilo kaybı da sık görülen bir belirtidir. Vücut, enerji için yeterli glikozu kullanamadığı için yağ depolarını yakmaya başlar, bu da istenmeyen kilo kaybına yol açar. Bu kilo kaybı genellikle iştah artışına rağmen meydana gelir.
Yorgunluk ve halsizlik, Tip 1 diyabetin bir diğer belirtisidir. Vücut hücreleri enerji için glikozu kullanamadığında, kişi sürekli yorgun ve bitkin hissedebilir. Bulanık görme de sıklıkla görülen bir semptomdur. Yüksek kan şekeri seviyeleri göz merceğinin şişmesine neden olarak görme bozukluğuna yol açabilir. Daha az yaygın belirtiler arasında ağız kuruluğu, cilt enfeksiyonları ve yavaş iyileşen yaralar sayılabilir. Ayrıca, bazı kişilerde karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma gibi gastrointestinal semptomlar da olabilir.
Bu belirtilerden herhangi birini yaşayan kişilerin derhal bir doktora başvurması önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, ciddi komplikasyonların önlenmesinde hayati önem taşır. Tip 1 diyabetin tedavisi, günlük insülin enjeksiyonları veya insülin pompası kullanımıyla yapılır. Diyet ve egzersiz de kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutmada önemli bir rol oynar. Dünya genelinde, tahmini 1.1 milyon çocuk ve genç Tip 1 diyabete sahiptir ve bu sayı her geçen yıl artmaktadır. Bu istatistik, hastalığın yaygınlığını ve erken teşhisin önemini vurgular.
Sonuç olarak, Tip 1 diyabetin belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve bazı kişilerde belirtiler hiçbir zaman ortaya çıkmayabilir. Ancak, yukarıda listelenen belirtilerden herhangi birini deneyimliyorsanız, derhal tıbbi yardım almanız çok önemlidir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile, Tip 1 diyabetli bireyler sağlıklı ve aktif bir yaşam sürebilirler. Kendinizi tanımak ve dikkatli olmak, bu ciddi hastalığın yönetiminde ilk ve en önemli adımdır.
Tip 2 Diyabet Belirtileri
Tip 2 diyabet, vücudun insüline yeterince yanıt verememesi veya yeterince insülin üretememesi sonucu oluşan kronik bir hastalıktır. Bu durum, kandaki glikoz (şeker) seviyesinin tehlikeli seviyelere yükselmesine neden olur. Tip 2 diyabetin belirtileri genellikle yavaş gelişir ve yıllarca fark edilmeyebilir. Bu nedenle, düzenli sağlık kontrolleri ve farkındalık son derece önemlidir. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, dünya çapında 537 milyon yetişkin tip 2 diyabet hastası bulunmaktadır ve bu sayının hızla artması beklenmektedir.
Tip 2 diyabetin en yaygın belirtileri arasında aşırı susuzluk ve sık idrara çıkma yer alır. Vücut, yüksek kan şekeri seviyesini atmak için daha fazla sıvı kullanır, bu da sürekli susuzluk hissine ve sık idrara çıkmaya yol açar. Bu durum, özellikle geceleri daha belirgin olabilir ve uykuyu olumsuz etkileyebilir. Bir başka yaygın belirti ise beklenmedik kilo kaybıdır. Vücut, enerji için yeterli glikozu kullanamadığı için, yağ depolarını yakmaya başlar ve bu da istenmeyen kilo kaybına neden olur.
Yorgunluk ve halsizlik, tip 2 diyabetin diğer bir önemli belirtisidir. Vücut hücreleri yeterli enerjiye sahip olmadığı için, genel bir yorgunluk ve bitkinlik hissi yaşanır. Bu yorgunluk, dinlendikten sonra bile geçmeyebilir ve günlük aktiviteleri etkileyebilir. Bunun yanı sıra, bulanık görme de sık görülen bir belirtidir. Yüksek kan şekeri seviyesi, göz merceğinin şişmesine ve görme bozukluğuna neden olabilir. Bu belirti genellikle geçici olabilir ancak tedavi edilmezse kalıcı görme sorunlarına yol açabilir.
Ağızda kuruluk ve kaşıntı, sıklıkla göz ardı edilen ancak tip 2 diyabetin göstergesi olabilecek diğer belirtilerdir. Yüksek kan şekeri seviyesi, ağızda kuruluğa ve kaşıntıya sebep olabilir. Ayrıca, yavaş iyileşen yaralar ve tekrarlayan enfeksiyonlar da tip 2 diyabetin belirtileri arasında yer alır. Yüksek kan şekeri seviyesi, bağışıklık sistemini zayıflatır ve vücudun enfeksiyonlarla savaşma yeteneğini azaltır. Küçük bir kesik bile uzun süre iyileşmeyebilir ve enfekte olabilir.
Uyuşukluk ve karıncalanma hissi (parestezi), özellikle ellerde ve ayaklarda, tip 2 diyabetin sinirlere verdiği hasar nedeniyle ortaya çıkabilir. Bu durum, periferik nöropati olarak bilinir ve zamanla ilerleyebilir. Son olarak, cilt enfeksiyonları ve mantar enfeksiyonları da tip 2 diyabetin yaygın komplikasyonları arasında yer alır. Yüksek kan şekeri seviyesi, mantar ve bakteri gibi mikroorganizmaların büyümesini kolaylaştırır.
Bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, mutlaka bir doktora danışmanız önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, diyabetin komplikasyonlarını önlemede hayati önem taşır. Kan şekeri seviyenizi düzenli olarak kontrol ettirmek ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, tip 2 diyabetin kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Unutmayın, erken müdahale, sağlıklı bir gelecek için çok önemlidir.
Gebelik Diyabeti Belirtileri
Gebelik diyabeti, gebelik sırasında gelişen bir şeker hastalığı türüdür. Vücudun insüline karşı direnci artar ve yeterli miktarda insülin üretemez veya kullanamaz hale gelir. Bu durum, kandaki glikoz (şeker) seviyelerinin yükselmesine neden olur. Önemli bir nokta, gebelik diyabeti genellikle hamilelikten önce herhangi bir şeker hastalığı öyküsü olmayan kadınlarda gelişir ve doğumdan sonra genellikle kaybolur. Ancak, gelecekte 2. tip diyabet geliştirme riskini önemli ölçüde artırır.
Gebelik diabetinin belirtileri genellikle hafif ve belirsiz olabilir, bu nedenle birçok kadın farkında olmadan bu durumu yaşar. Bazı kadınlarda hiç belirti görülmeyebilir ve sadece rutin kan testleri sırasında teşhis konabilir. Ancak, bazı yaygın belirtiler şunlardır: aşırı susuzluk (polidipsi), sık idrara çıkma (poliüri), aşırı açlık (polifagi), beklenmedik kilo kaybı veya artışı, bulanık görme, yorgunluk ve tekrarlayan vajinal enfeksiyonlar. Bu belirtilerin varlığı, gebelik diyabeti şüphesi oluşturur, ancak kesin tanı için tıbbi değerlendirme gereklidir.
Aşırı susuzluk ve sık idrara çıkma, vücudun fazla şekeri idrar yoluyla atmaya çalışması nedeniyle ortaya çıkar. Aşırı açlık, hücrelerin glikozu düzgün bir şekilde kullanamaması ve enerji eksikliği yaşanması sonucu gelişir. Bulanık görme, yüksek kan şekeri seviyelerinin göz retinasını etkilemesiyle ilişkilidir. Yorgunluk ise vücudun enerji üretiminde yaşanan aksaklıktan kaynaklanır. Bu belirtiler tek başlarına gebelik diyabeti anlamına gelmese de, birlikte görülmeleri durumunda mutlaka doktora danışılmalıdır.
Gebelik diyabeti, anne ve bebek sağlığı için önemli riskler taşır. Annede pre-eklampsi (gebelik zehirlenmesi), enfeksiyonlar ve doğum komplikasyonları riski artar. Bebeklerde ise makrozomi (aşırı büyük bebek), doğum travması, solunum sorunları, hipoglisemi (düşük kan şekeri) ve gelecekte obezite ve tip 2 diyabet geliştirme riski yükselir. Bu nedenle, erken teşhis ve tedavi son derece önemlidir.
ABD’de yapılan araştırmalara göre, her 10 hamile kadından yaklaşık 1’i gebelik diyabeti geliştiriyor. Risk faktörleri arasında obezite, aile öyküsü, 35 yaşın üzerinde olmak, daha önce gebelik diyabeti öyküsü, polikistik over sendromu (PKOS) ve bazı etnik kökenler yer almaktadır. Risk faktörlerine sahip kadınlar, gebelik boyunca düzenli kan şekeri kontrolleri yaptırmalı ve gerekirse tedavi görmelidir.
Gebelik diyabeti teşhisi, genellikle gebelik sırasında yapılan glikoz tolerans testi (GTT) ile konur. Bu test, vücudun glikozu ne kadar iyi işlediğini ölçer. Erken teşhis ve uygun tedavi ile, hem annenin hem de bebeğin sağlığı korunabilir ve olası komplikasyonlar en aza indirilebilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı, dengeli beslenme ve düzenli egzersiz, gebelik diyabeti riskini azaltmada ve mevcut durumda kontrol sağlamada önemli rol oynar.
Diyabet Tanı Yöntemleri
Şeker hastalığı (diyabet) teşhisi, kan şekeri seviyelerinin uzun süreli olarak yüksek olup olmadığını belirlemek için çeşitli testler gerektirir. Bu testler, kişinin tip 1 diyabet, tip 2 diyabet veya gestasyonel diyabet gibi farklı diyabet türlerinden hangisine sahip olduğunu belirlemeye yardımcı olur. Erken teşhis ve uygun tedavi, diyabetin neden olduğu ciddi komplikasyonların önlenmesinde hayati önem taşır.
En yaygın kullanılan tanı yöntemi, açlık kan şekeri testidir (Açlık Plazma Glikoz Testi – APGT). Bu test, en az 8 saatlik bir oruç döneminden sonra alınan kan örneğinde kan şekeri seviyesini ölçer. Normal açlık kan şekeri seviyesi genellikle 70-99 mg/dL arasındadır. 100-125 mg/dL arasında bir değer prediyabet olarak kabul edilir, bu da diyabet gelişme riskinin yüksek olduğu anlamına gelir. 126 mg/dL veya daha yüksek bir değer ise diyabet teşhisi için yeterlidir. Bu testin tek başına yeterli olmadığını ve diğer testlerle desteklenmesi gerektiğini belirtmek önemlidir. Örneğin, ABD’de diyabet prevalansı giderek artmaktadır ve 2023 verilerine göre yetişkin nüfusun yaklaşık %10’unu etkilemektedir.
Bir diğer önemli test ise oral glikoz tolerans testi (OGTT)‘dir. Bu test, açlık kan şekeri seviyesinin ölçülmesinin ardından, hasta belirli miktarda şekerli bir içecek içtikten 2 saat sonra tekrar kan şekeri seviyesi ölçülür. Normal OGTT sonucu 140 mg/dL’nin altındadır. 140-199 mg/dL arası bir değer prediyabet, 200 mg/dL veya daha yüksek bir değer ise diyabet göstergesidir. OGTT, özellikle gestasyonel diyabet teşhisinde kullanılır, çünkü hamilelik sırasında vücut insülin direncine daha yatkındır.
Son yıllarda, HbA1c testi (glikozile hemoglobin testi) diyabet tanısında daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu test, son 2-3 ay içindeki ortalama kan şekeri seviyesini ölçer. HbA1c seviyesi %5.7’nin altında normal kabul edilir. %5.7 – %6.4 arası prediyabet, %6.5 veya daha yüksek ise diyabet göstergesidir. HbA1c testi, açlık gerektirmediği ve daha pratik olması nedeniyle tercih edilebilir. Ancak, bazı durumlarda, örneğin anemi veya belirli kan hastalıkları durumunda, HbA1c sonuçlarının yanlış yorumlanabileceği unutulmamalıdır.
Diyabet tanısı için tek bir test yeterli olmayabilir. Doktor, hastanın semptomlarını, aile öyküsünü ve risk faktörlerini değerlendirerek uygun testleri seçer. Aile öyküsü, obezite, hareketsiz yaşam tarzı, yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol gibi risk faktörleri diyabet gelişme riskini artırır. Erken teşhis ve etkili tedavi planı, diyabetin uzun vadeli komplikasyonlarını önlemek ve hayat kalitesini iyileştirmek için son derece önemlidir. Düzenli sağlık kontrolleri ve doktorunuzla iletişim halinde olmak, diyabet riskini azaltmada ve erken teşhiste kritik bir rol oynar.
Diyabet Tedavi Yöntemleri
Diyabet, kan şekeri düzeylerinin uzun süre yüksek kalmasıyla karakterize kronik bir hastalıktır. Tedavi, diyabetin türüne, hastanın genel sağlık durumuna ve yaşam tarzına bağlı olarak değişiklik gösterir. Amaç, kan şekeri düzeylerini hedef aralıkta tutarak, uzun dönemli komplikasyon riskini azaltmaktır. Bu hedef, yaşam boyu süren bir yönetim planı gerektirir ve genellikle birden fazla yaklaşımı içerir.
Tip 1 diyabet için, pankreasın insülin üretmediği için, insülin enjeksiyonları veya insülin pompası kullanımı temel tedavi yöntemidir. Düzenli kan şekeri takibi ve insülin dozunun buna göre ayarlanması hayati önem taşır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya çapında yaklaşık 537 milyon yetişkin diyabetten etkilenmektedir ve bunun büyük bir kısmı Tip 2 diyabettir. Ancak, Tip 1 diyabet vakaları da azımsanamayacak kadar fazladır ve yaşam boyu insülin tedavisi gerektirir.
Tip 2 diyabet tedavisi ise daha çoklu bir yaklaşımı gerektirir. İlk adım genellikle yaşam tarzı değişiklikleridir. Bu, dengeli bir diyet, düzenli egzersiz ve ideal kiloyu korumayı içerir. Araştırmalar, sağlıklı bir yaşam tarzının kan şekeri kontrolünü önemli ölçüde iyileştirebileceğini ve diyabet komplikasyonlarını geciktirebileceğini göstermektedir. Örneğin, düzenli egzersiz insülin duyarlılığını artırarak kan şekerini düşürmeye yardımcı olur.
Yaşam tarzı değişiklikleri yetersiz kaldığında, oral ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar, pankreasın daha fazla insülin üretmesine yardımcı olur, vücudun insüline karşı duyarlılığını artırır veya bağırsaklardan glikoz emilimini azaltır. Metformin, en yaygın kullanılan oral diyabet ilacıdır. Ancak, bazı hastalarda ilaçlar yeterli olmayabilir ve insülin tedavisine ihtiyaç duyulabilir. İlaç seçiminde hastanın diğer sağlık sorunları, ilaç alerjileri ve maliyet gibi faktörler de göz önünde bulundurulur.
Diyabet tedavisinde kan şekeri takibi çok önemlidir. Hastalar, kan şekeri düzeylerini düzenli olarak ölçerek ve sonuçları takip ederek, tedavi planlarının etkinliğini izleyebilir ve gerekirse doktorlarıyla birlikte ayarlamalar yapabilirler. Kan şekeri ölçüm cihazları ve sürekli glikoz monitörleri (CGM) bu konuda yardımcı olur. CGM’ler, kan şekeri düzeylerini sürekli olarak izleyerek, daha iyi bir glikoz kontrolü sağlar ve hipoglisemik atak riskini azaltır.
Sonuç olarak, diyabet tedavisi kişiselleştirilmiş bir yaklaşımdır. Tedavi planı, diyabet türüne, hastanın genel sağlık durumuna ve yaşam tarzına göre doktor tarafından belirlenir. Düzenli doktor kontrolleri, kan şekeri takibi ve sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri, diyabetin etkili bir şekilde yönetilmesi ve uzun dönemli komplikasyonların önlenmesi için hayati önem taşır. Unutulmamalıdır ki, diyabet yönetimi bir ekip çalışmasıdır ve hasta, doktor ve diğer sağlık uzmanları arasında yakın işbirliği gerektirir.
Bu çalışmada, şeker hastalığı (diyabet)‘nin yaygın türleri olan Tip 1 diyabet, Tip 2 diyabet ve gestasyonel diyabet‘in tanımlamaları, gelişme mekanizmaları ve belirtileri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Her bir diyabet türünün kendine özgü özelliklerini, risk faktörlerini ve tedavi yaklaşımlarını anlamak, hastalığın etkili yönetimi için son derece önemlidir. Tip 1 diyabette, vücudun kendi bağışıklık sistemi insülin üreten pankreas hücrelerine saldırarak insülin eksikliğine yol açar. Tip 2 diyabette ise, vücut yeterli miktarda insülin üretmez veya vücut insüline yeterince duyarlı değildir (insülin direnci). Gestasyonel diyabet ise hamilelik sırasında gelişir ve doğumdan sonra genellikle kaybolur, ancak gelecekte Tip 2 diyabet gelişme riskini artırır.
Çalışmada vurgulanan belirtiler, her diyabet türü için benzerlik ve farklılıklar gösterir. Yüksek kan şekeri seviyesi, tüm diyabet türleri için ortak bir belirtidir ve aşırı susuzluk, sık idrara çıkma, aşırı açlık, kilo kaybı, yorgunluk ve bulanık görme gibi semptomlarla kendini gösterebilir. Ancak, Tip 1 diyabette semptomlar genellikle hızlı bir şekilde ortaya çıkarken, Tip 2 diyabette yıllarca süren hafif semptomlarla başlayabilir ve fark edilmeyebilir. Bu nedenle, düzenli kan şekeri kontrolü ve erken teşhis, komplikasyonları önlemede hayati önem taşır.
Şeker hastalığı, dünya çapında giderek artan bir sağlık sorunudur ve önemli bir halk sağlığı tehdididir. Obezite, hareketsiz yaşam tarzı ve genetik yatkınlık gibi risk faktörlerinin yaygınlaşması, diyabet prevalansının artmasına katkıda bulunur. Bu çalışmada ele alınan bilgiler, bireylerin kendi diyabet risklerini anlamalarına ve gerekli önlemleri almalarına yardımcı olabilir. Erken tanı ve uygun tedavi yaklaşımları, diyabetle ilişkili komplikasyonları (kalp hastalığı, böbrek hastalığı, görme kaybı, sinir hasarı vb.) önlemede veya geciktirmede büyük rol oynar.
Gelecek trendler ve öngörüler, diyabet yönetiminde kişiselleştirilmiş tıp yaklaşımının artan önemini göstermektedir. Yapay zeka ve makine öğrenmesi, hastalığın erken teşhisine ve kişiye özel tedavi planlarının geliştirilmesine yardımcı olmak için kullanılmaktadır. Yeni insülin analogları ve oral antidiyabetik ilaçlar geliştirilmekte ve klinik uygulamaya girmektedir. Ayrıca, yaşam tarzı değişiklikleri (diyet ve egzersiz) ve teknoloji tabanlı uzaktan izleme sistemleri de diyabet yönetiminde önemli rol oynamaktadır. Gelecekte, diyabetin önlenmesi ve tedavisi için daha etkili ve kişiselleştirilmiş yaklaşımların geliştirilmesi beklenmektedir. Ancak, diyabetle mücadelede başarı, bireysel sorumluluğun, sağlık profesyonellerinin desteğinin ve sürekli araştırmanın birleşmesine bağlıdır.
