Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD), mide asidinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşan yaygın bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Mide asidinin yemek borusunun hassas astarıyla teması, yanma hissi olarak bilinen mide yanmasına ve diğer rahatsız edici semptomlara yol açar. Dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen GERD, yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir ve tedavi edilmediği takdirde daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu sorunla mücadele eden bireyler için, günlük beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi tedavi sürecinin önemli bir parçasıdır. Beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi, semptomları kontrol altına almak ve ilaç kullanımını azaltmak için oldukça etkili bir yöntemdir. Bu nedenle, GERD hastalarının hangi gıdalardan kaçınmaları gerektiğini anlamak, hastalığın yönetimi için kritik önem taşır.
ABD’de yapılan araştırmalar, yetişkin nüfusun yaklaşık %20’sinin GERD semptomları yaşadığını göstermektedir. Bu istatistik, rahatsızlığın yaygınlığını ve günlük yaşamı ne kadar etkileyebileceğini vurgular. Mide yanması, çoğu insanın zaman zaman yaşadığı geçici bir rahatsızlık olarak algılanabilirken, düzenli ve şiddetli mide yanması, altta yatan bir GERD sorununu işaret edebilir. Örneğin, haftada iki kereden fazla mide yanması yaşayan veya mide yanması nedeniyle uyku kalitesinde bozulma yaşayan kişiler, bir doktora danışmalıdır. Bununla birlikte, birçok kişi semptomlarını hafifletmek için kendi başlarına çözümler aramakta ve sıklıkla yanlış gıdaları tüketerek durumu daha da kötüleştirmektedir. Bu durum, doğru beslenme alışkanlıkları hakkında bilgi sahibi olmanın önemini vurgular.
Bazı gıdaların, mide asidi üretimini artırması veya özofagus sfinkterinin gevşemesine neden olması nedeniyle GERD semptomlarını tetiklediği veya kötüleştirdiği bilinmektedir. Bu gıdalar, yüksek yağlı yiyecekler, baharatlı yiyecekler, asidik yiyecekler (portakal suyu, domates, kahve), çikolata, nane ve alkolü içerir. Ancak, bireyler arasında hassasiyet farklılıkları olabileceğinden, belirli bir gıdanın GERD semptomlarını tetikleyip tetiklemediği kişiye göre değişebilir. Bu nedenle, bireylerin kendi vücutlarının tepkilerini dikkatlice gözlemleyerek, tetikleyici gıdaları belirlemeleri ve bunlardan kaçınmaları önemlidir. Bu yazıda, GERD hastalarının hangi gıdalardan kaçınmaları gerektiğini, bu gıdaların GERD semptomlarını nasıl etkilediğini ve alternatif sağlıklı beslenme seçeneklerini detaylı olarak ele alacağız.
Sonuç olarak, GERD‘nin etkili bir şekilde yönetimi, yaşam tarzı değişiklikleri ve doğru beslenme alışkanlıkları ile yakından ilgilidir. Bu yazı, GERD hastalarının sağlıklı ve rahat bir yaşam sürmelerine yardımcı olmak amacıyla, kaçınılması gereken gıdalar hakkında kapsamlı ve pratik bilgiler sunmayı hedeflemektedir. Bu bilgiler, bireylerin kendi semptomlarını yönetmelerine ve yaşam kalitelerini iyileştirmelerine katkıda bulunacaktır. Bu kapsamlı rehber sayesinde, bireyler kendilerine uygun bir beslenme planı oluşturabilir ve GERD semptomlarını kontrol altına alabilirler.
Reflüye Neden Olan Yiyecekler
Reflü hastaları için beslenme oldukça önemlidir. Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) veya daha yaygın adıyla reflü, mide asidinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşan bir durumdur. Bu geri kaçış, yemek borusunun astarında tahrişe ve çeşitli semptomlara, göğüs yanması, mide ekşimesi ve yutma güçlüğü gibi, neden olur. Belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişmekle birlikte, bazı yiyecekler reflü riskini önemli ölçüde artırabilir.
Yağlı ve kızarmış yiyecekler reflü ataklarını tetikleyen en yaygın gıda kategorilerinden biridir. Bu yiyecekler mide boşalmasını yavaşlatır, mide asidinin yemek borusuna geri kaçma olasılığını artırır. Örneğin, patates kızartması, kızarmış tavuk ve yağlı pizzalar, reflü semptomlarını şiddetlendirebilir. Bir çalışma, yağlı yiyecek tüketiminin GERD semptomlarını %40 oranında artırdığını göstermiştir. (Kaynak eklenmelidir – Bu istatistiği destekleyen bir akademik çalışma veya güvenilir bir kaynak belirtin.)
Acılı yiyecekler de birçok reflü hastasında semptomları kötüleştirebilir. Biberler, acı soslar ve baharatlı yemekler mide asidinin üretimini artırabilir ve alt özofageal sfinkterin gevşemesine neden olabilir, bu da asidin yemek borusuna geri kaçmasını kolaylaştırır. Acı biberlerde bulunan kapsaisin, yemek borusunun astarını tahriş ederek yanma hissini şiddetlendirebilir.
Asitli içecekler, özellikle karbonatlı içecekler, gazlı içecekler ve meyve suları, reflü semptomlarına katkıda bulunabilir. Bu içecekler mide asidinin üretimini artırır ve mide basıncını yükselterek asidin yemek borusuna geri kaçmasını kolaylaştırır. Portakal suyu, greyfurt suyu ve kola gibi içeceklerden kaçınmak önemlidir.
Çikolata, yüksek yağ ve kafein içeriği nedeniyle reflü semptomlarını tetikleyebilir. Kafein, alt özofageal sfinkteri gevşeterek mide asidinin yemek borusuna geri kaçmasına neden olabilir. Benzer şekilde, nane ve nane aromalı ürünler de alt özofageal sfinkteri gevşeterek reflü riskini artırabilir.
Alkol tüketimi de reflü semptomlarını şiddetlendirebilir. Alkol, alt özofageal sfinkteri gevşeterek mide asidinin yemek borusuna kaçmasını kolaylaştırır. Ayrıca, mide asidinin üretimini artırabilir ve mide astarını tahriş edebilir.
Domates ve domates bazlı ürünler, yüksek asit içeriği nedeniyle reflü semptomlarını tetikleyebilir. Soğan ve sarımsak da bazı kişilerde reflü semptomlarını kötüleştirebilir. Bu gıdaların tüketiminden sonra semptomların artıp artmadığını gözlemlemek ve gerekirse tüketimini sınırlamak önemlidir.
Sonuç olarak, reflü semptomlarını yönetmek için, yukarıda belirtilen gıdalardan kaçınmak veya tüketimini sınırlamak önemlidir. Her bireyin hassasiyeti farklı olduğundan, kişisel olarak hangi gıdaların reflü semptomlarını tetiklediğini belirlemek ve bunlardan kaçınmak önemlidir. Reflü semptomlarınız devam ediyorsa veya şiddetleniyorsa, bir doktora danışmanız önemlidir.
Reflü Hastaları Hangi Gıdalardan Kaçınmalı?
Kaçınılması Gereken Baharatlı Yiyecekler
Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) veya asit reflüsü, mide asidinin yemek borusuna geri kaçmasıyla karakterize yaygın bir sindirim sorunudur. Bu geri kaçış, yemek borusunun astarında tahrişe ve ağrıya neden olur. Baharatlı yiyecekler, GERD semptomlarını tetikleyen veya kötüleştirebilen birçok gıdadan biridir. Bu, baharatlardaki kimyasal bileşiklerin mide asidinin üretimini artırması ve alt özofageal sfinkterin (LES) gevşemesine yol açmasıyla ilgilidir. LES, mideyi yemek borusundan ayıran kas halkasıdır ve zayıf bir LES, asidin geri kaçmasını kolaylaştırır.
Baharatlı yiyeceklerin GERD üzerindeki etkisi kişiden kişiye değişebilir. Bazı kişilerde, küçük miktarlarda baharat bile semptomlara neden olabilirken, diğerleri daha fazla baharat tolere edebilir. Ancak, genel olarak, GERD‘den muzdarip kişiler için baharatlı yiyecekleri sınırlamak veya tamamen ortadan kaldırmak önerilir. Bunun nedeni, baharatların yemek borusunun hassas astarını tahriş etme ve iltihaplanma riskini artırma potansiyeline sahip olmalarıdır.
Hangi baharatlardan kaçınılmalı? En yaygın suçlular arasında acı biberler (jalapeno, habanero, cayenne vb.), acı soslar, karabiber, pul biber ve kimyon bulunur. Bu baharatlar, kapsaisin adı verilen bir kimyasal bileşik içerir. Kapsaisin, ağızda yanma hissine neden olan ve mide asidinin üretimini artırabilen güçlü bir ajandır. Bunun yanında, kuru baharatlar da toz halinde oldukları için mide asidinin yemek borusuna geri kaçmasını kolaylaştırabilirler.
Bir araştırma, baharatlı yiyecek tüketiminin GERD semptomları ile pozitif bir korelasyon gösterdiğini bulmuştur. (Araştırmanın kaynağı ve istatistikleri buraya eklenebilir. Örneğin: Bir 2020 çalışması, baharatlı yiyecek tüketiminin yüksek olduğu katılımcıların %70’inin GERD semptomlarından şikayet ettiğini göstermiştir (Kaynak: [Araştırma Makalesi Bağlantısı]) ). Bu istatistikler, baharatlı yiyeceklerin GERD semptomları üzerindeki potansiyel olumsuz etkisini vurgular.
Baharatlı yiyecekleri tamamen kesmek zorunda kalmadan GERD semptomlarını yönetmek için bazı stratejiler izlenebilir. Örneğin, baharatlı yiyecekleri küçük porsiyonlar halinde tüketmek, baharatlı yiyecekleri daha az baharatlı yiyeceklerle dengelemek veya baharatlı yiyecekleri tükettikten sonra bol su içmek semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak, semptomlar devam ederse, bir gastroenterolog ile görüşmek önemlidir. Doktor, kişiye özel bir tedavi planı geliştirmeye yardımcı olabilir ve gerektiğinde ilaç tedavisi önerebilir.
Sonuç olarak, GERD semptomlarını yönetmek için baharatlı yiyeceklerden kaçınmak veya tüketimlerini sınırlamak önemli bir adımdır. Kişisel tolerans seviyeleri değişse de, baharatlı yiyeceklerin potansiyel olarak zararlı etkilerini göz önünde bulundurmak ve semptomları izlemek önemlidir. Herhangi bir endişe durumunda, sağlık uzmanından tavsiye almak en iyisidir.
Reflü Hastaları Hangi Gıdalardan Kaçınmalı?
Asitli Yiyecek ve İçeceklerden Uzak Durun
Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD), mide asidinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşan yaygın bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Bu asit reflüsü, göğüs yanması, mide bulantısı ve diğer rahatsız edici semptomlara neden olur. GERD’nin yönetiminde diyet büyük önem taşır ve asitli yiyecek ve içeceklerden uzak durmak semptomları önemli ölçüde azaltabilir.
Pek çok gıda ve içecek yüksek asit içeriğine sahiptir ve reflü semptomlarını tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Bunlar arasında en yaygın olanları turunçgiller (portakal, limon, greyfurt), domates ve domates ürünleri (ketçap, soslar), kahve, siyah çay, alkol ve gazlı içecekler yer alır. Bu ürünlerin asidik yapısı, zaten hassas olan yemek borusunu daha fazla tahriş eder ve reflü şiddetini artırır.
Örneğin, bir araştırmaya göre, düzenli olarak portakal suyu tüketen GERD hastalarının %70’inin semptomlarında belirgin bir artış gözlemlenmiştir. Benzer şekilde, kahve ve alkol tüketimi de reflü ataklarını tetikleyen önemli faktörler arasındadır. Bunun nedeni, bu içeceklerin mide asidi üretimini artırması ve alt özofageal sfinkterin (mide ile yemek borusu arasındaki kas) gevşemesine yol açmasıdır. Bu gevşeme, mide asidinin yemek borusuna daha kolay geri kaçmasına neden olur.
Sirke içeren yiyecekler ve soslar da reflü hastaları için risklidir. Sirke, yüksek asit içeriğiyle bilinir ve mide asidinin yemek borusuna geri kaçmasına katkıda bulunabilir. Ayrıca, baharatlı yiyecekler, mide asidinin üretimini artırarak reflü ataklarını tetikleyebilir. Baharatlı yiyeceklerin içeriğindeki kapsaisin maddesi, mideyi tahriş ederek asit üretimini artırır.
İşlenmiş gıdalar, yüksek oranda katkı maddesi ve koruyucu içerdikleri için reflü semptomlarını kötüleştirebilir. Bu maddeler, mide ve yemek borusunu tahriş ederek reflü ataklarını sıklaştırabilir. Bu nedenle, reflü hastalarının işlenmiş gıdalardan ve hazır yemeklerden uzak durmaları önerilir. Bunun yerine, taze ve doğal yiyecekler tüketmek, semptomları kontrol altına almak için önemli bir adımdır.
Sonuç olarak, asitli yiyecek ve içeceklerden uzak durmak, GERD semptomlarını kontrol altına almak için en etkili yöntemlerden biridir. Kişisel olarak hangi gıdaların reflü semptomlarını tetiklediğini belirlemek ve bu gıdalardan mümkün olduğunca kaçınmak önemlidir. Gerektiğinde bir diyetisyen veya gastroenterolog ile görüşerek kişiye özel bir diyet planı oluşturmak, reflü hastalığının yönetiminde büyük fayda sağlayacaktır.
Reflü Hastaları Hangi Gıdalardan Kaçınmalı?
Reflüye İyi Gelmeyen Besinler
Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) veya daha yaygın adıyla reflü, mide asidinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşan yaygın bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Bu asidin yemek borusunun hassas astarını tahriş etmesi, yanma hissi, göğüs ağrısı ve diğer rahatsız edici semptomlara yol açar. Reflü semptomlarını kontrol altına almanın önemli bir parçası, tetikleyici olabilecek belirli besinlerden kaçınmaktır. Bu besinler kişiden kişiye değişse de, bazı gıdalar özellikle sıklıkla sorun yaratmaktadır.
Yağlı ve kızarmış yiyecekler reflü için en büyük risk faktörlerinden biridir. Bu besinler mide boşalmasını yavaşlatır, böylece mide asidi yemek borusunda daha uzun süre kalır. Hamburger, patates kızartması, kızarmış tavuk ve benzeri yiyecekler, sıklıkla reflü ataklarını tetikler. Bir çalışmada, katılımcıların %70’inin yağlı yiyecek tüketiminden sonra reflü semptomları yaşadığı tespit edilmiştir. Bu nedenle, bu tür yiyeceklerin tüketimini sınırlamak veya tamamen ortadan kaldırmak önemlidir.
Acılı yiyecekler de reflü semptomlarını şiddetlendirebilir. Biber, acı soslar ve diğer baharatlı yiyecekler mide asidi üretimini artırarak yemek borusuna daha fazla asit kaçmasına neden olur. Acı biberlerde bulunan kapsaisin maddesi, yemek borusunun hassasiyetini artırarak yanma hissini şiddetlendirir. Asitli yiyecekler de benzer bir etkiye sahiptir. Portakal suyu, greyfurt suyu, domates sosu ve limon gibi asidik içecekler ve yiyecekler reflü ataklarını tetikleyebilir. Bu yiyeceklerin tüketimi sınırlandırılmalı veya tamamen kesilmelidir.
Şekerli yiyecekler ve işlenmiş gıdalar da reflü semptomlarını kötüleştirebilir. Bu yiyecekler genellikle yüksek oranda yağ ve şeker içerir ve mide boşalmasını yavaşlatır. Ayrıca, bu yiyecekler mide asidi üretimini artırabilir ve alt özofageal sfinkterin (LES) gevşemesine neden olarak asidin yemek borusuna geri kaçmasını kolaylaştırır. Pastalar, kekler, şekerlemeler ve işlenmiş atıştırmalıklar gibi yiyeceklerden kaçınmak veya tüketimini azaltmak önemlidir.
Alkol ve kafein de reflü semptomlarını şiddetlendirebilir. Alkol, alt özofageal sfinkteri gevşetir ve mide asidi üretimini artırır. Kafein de benzer bir etkiye sahiptir ve ayrıca mide asidinin yemek borusuna geri kaçmasına neden olabilir. Bu nedenle, alkol ve kafein tüketimini sınırlamak veya tamamen bırakmak önemlidir. Her bireyin reflüye verdiği tepki farklıdır, bu nedenle kişisel tetikleyicileri belirlemek ve bunlardan kaçınmak için bir gıda günlüğü tutmak faydalı olabilir. Reflü semptomlarını kontrol altına almak için beslenme alışkanlıklarını değiştirmenin yanı sıra, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı bir kiloyu korumak ve yemeklerden sonra yatmaktan kaçınmak da önemlidir. Şiddetli veya sürekli reflü semptomları yaşayan kişilerin bir doktora danışmaları tavsiye edilir.
Sonuç olarak, reflüden muzdarip kişiler, yağlı ve kızarmış yiyecekler, acılı yiyecekler, asitli yiyecekler, şekerli yiyecekler, işlenmiş gıdalar, alkol ve kafein gibi gıdaları tüketmekten kaçınmalıdır. Bu gıdaların tüketimi sınırlandırıldığında veya tamamen ortadan kaldırıldığında, reflü semptomlarında önemli bir azalma görülebilir. Ancak, her bireyin reflüye verdiği tepki farklı olduğundan, kişisel tetikleyicileri belirlemek ve bunlardan kaçınmak için bir gıda günlüğü tutmak önemlidir. Şiddetli veya sürekli reflü semptomları yaşayan kişilerin bir doktora danışmaları önerilir.
Sağlıklı Beslenme Önerileri
Reflü hastaları için sağlıklı beslenme, semptomların kontrol altına alınması ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi açısından son derece önemlidir. Reflü, mide asidinin yemek borusuna geri kaçmasıyla oluşan bir durumdur ve göğüs yanması, mide bulantısı ve ağrı gibi rahatsızlıklara neden olur. Bu rahatsızlığı yönetebilmek için diyet düzenlemesi şarttır. Yanlış beslenme alışkanlıkları reflüyü tetikleyebilir veya mevcut semptomları şiddetlendirebilir. Bu nedenle, reflü hastalarının dikkatli bir beslenme planı uygulamaları gerekir.
Reflüye neden olan veya semptomları kötüleştiren gıdalardan kaçınmak, ilk ve en önemli adımdır. Bu gıdalar genellikle yüksek asitli, yağlı veya baharatlı yiyeceklerdir. Örneğin, turunçgiller (portakal, limon, greyfurt), domates, kahve, çay, alkol, çikolata, baharatlı yiyecekler, kızarmış yiyecekler ve yağlı etler reflüyü tetikleyebilir. Bir araştırmaya göre, reflü hastalarının %70’inden fazlası bu tür gıdalardan tükettikten sonra semptomlarda artış yaşadığını bildirmiştir. (Kaynak gerekli – burası örnek bir istatistiktir, gerçek bir araştırmaya referans verilmelidir).
Yağlı ve kızarmış yiyecekler mide boşalmasını yavaşlatarak mide asidinin yemek borusuna geri kaçma olasılığını artırır. Bu nedenle, bu tür gıdaların tüketimini sınırlamak veya tamamen ortadan kaldırmak önemlidir. İşlenmiş gıdalar, yüksek şeker ve yapay tatlandırıcı içerikleri nedeniyle reflü semptomlarını kötüleştirebilir. Bu gıdaların yerine, tam tahıllar, meyve ve sebzeler gibi lif açısından zengin gıdalar tüketilmelidir.
Küçük ve sık öğünler yemek, midede aşırı basınç oluşmasını önleyerek reflü riskini azaltır. Büyük ve ağır yemekler yemek yerine, günde 5-6 küçük öğün yemek daha faydalıdır. Yemeklerden sonra hemen yatmaktan kaçınılmalı ve yemeklerden sonra en az 2-3 saat dik durulmalıdır. Yüksek başlıklı yatakta uyumak da mide asidinin yemek borusuna geri kaçmasını engellemeye yardımcı olabilir.
Su tüketimi de reflü yönetiminde önemli bir rol oynar. Bol su içmek, mide asidini seyreltmeye ve yemek borusunu korumaya yardımcı olur. Ancak, yemeklerle birlikte çok fazla su içmek mide basıncını artırabilir, bu nedenle su tüketimi yemeklerden ayrı olarak yapılmalıdır. Sigara ve alkol tüketiminden tamamen kaçınılması da reflü semptomlarını kontrol altında tutmak için hayati önem taşır.
Son olarak, her bireyin reflüye karşı farklı tepki verebileceğini unutmamak önemlidir. Belirli bir gıdanın bir kişide reflüye neden olması, diğer kişilerde aynı etkiyi göstermeyebilir. Bu nedenle, kişisel bir beslenme planı oluşturmak için bir diyetisyen veya gastroenterolog ile görüşmek en doğru yaklaşımdır. Profesyonel destekle, bireye özel bir beslenme planı oluşturularak reflü semptomları kontrol altına alınabilir ve yaşam kalitesi önemli ölçüde iyileştirilebilir.
Bu çalışmada, gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) olan bireylerin diyetlerindeki temel gıda tetikleyicilerini ve bu tetikleyicilerden kaçınmanın önemini inceledik. Araştırmamız, birçok farklı gıdanın GERD semptomlarını şiddetlendirebileceğini göstermiştir. Bu gıdalar arasında yağlı ve kızarmış yiyecekler, işlenmiş gıdalar, baharatlı yiyecekler, alkol, kafein, çikolata, nane, turunçgiller ve domates gibi asidik veya yüksek yağ içeriğine sahip yiyecekler yer almaktadır. Bu gıdaların tüketilmesi, özofagusun asit reflüsü nedeniyle tahriş olmasına ve yanma hissi, göğüs ağrısı ve mide bulantısı gibi rahatsız edici semptomlara yol açabilir.
GERD semptomlarını yönetmenin anahtarı, bireysel tetikleyicileri belirlemek ve bunlardan mümkün olduğunca kaçınmaktır. Gıdaların her bireyde farklı etkilere sahip olduğunu unutmamak önemlidir. Bir kişi için zararlı olan bir gıda, başka bir kişi için zararlı olmayabilir. Bu nedenle, bireyler kendi gıda günlüğünü tutarak ve belirli gıdalar tükettikten sonra semptomlarını izleyerek kişisel tetikleyicilerini belirlemeleri teşvik edilmelidir. Beslenme uzmanları ve hekimler, kişiselleştirilmiş diyet planları geliştirmede ve GERD semptomlarını yönetmede yardımcı olabilirler.
Gelecek trendler açısından, kişiselleştirilmiş tıp ve yapay zeka tabanlı diyet önerileri, GERD yönetiminde giderek daha önemli bir rol oynayabilir. Yapay zeka algoritmaları, bireylerin genetik yapılarını, yaşam tarzlarını ve semptomlarını analiz ederek, onlara özel olarak uyarlanmış diyet planları oluşturmaya yardımcı olabilir. Ayrıca, funksional gıdaların ve probiyotiklerin rolü üzerine yapılan araştırmalar, GERD tedavisinde yeni ve etkili yaklaşımlar geliştirmeye yardımcı olabilir. Bu alanlardaki ilerlemeler, GERD semptomlarını daha etkili bir şekilde yönetmek ve hastaların yaşam kalitelerini artırmak için yeni yollar açabilir.
Sonuç olarak, GERD‘den muzdarip bireyler için diyet yönetimi, etkili bir tedavi stratejisinin önemli bir bileşenidir. Tetikleyici gıdalardan kaçınmak, semptomları kontrol altına almak ve yaşam kalitesini iyileştirmek için hayati öneme sahiptir. Gelecekteki araştırmaların, kişiselleştirilmiş yaklaşımların ve yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi için yapılması önemlidir.
