Gut hastalığı, eklemlerde şiddetli ağrı, şişme ve kızarıklığa neden olan, tekrarlayan bir iltihaplanma durumudur. Bu rahatsızlık, kan dolaşımındaki ürik asit kristallerinin eklemlerde birikmesi sonucu oluşur. Ürik asit, vücudun purinleri parçaladığı zaman oluşan bir atık üründür. Normalde böbrekler ürik asiti vücuttan atar, ancak bazı kişilerde ürik asit seviyesi yükselir ve kristaller halinde eklemlerde birikerek gut atağı olarak bilinen şiddetli ağrı nöbetlerine yol açar. Bu atağın sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye değişmekle birlikte, tedavi edilmediği takdirde eklemlerde kalıcı hasara ve sakatlığa neden olabilir.
Dünya genelinde milyonlarca insan guttan etkilenmektedir ve prevalansı giderek artmaktadır. ABD’de yaklaşık 8,3 milyon yetişkinin gut hastalığı olduğu tahmin edilmektedir. Bu durumun yaygınlığı, özellikle gelişmiş ülkelerde, son yıllarda önemli ölçüde artmıştır. Bu artış, yaşam tarzı değişiklikleri, obezite ve purin açısından zengin gıdaların tüketimindeki artış gibi faktörlerle ilişkilendirilmektedir. Örneğin, fast food tüketiminin ve işlenmiş gıdalara olan bağımlılığın artması, gut hastalığı riskini önemli ölçüde yükseltmektedir. Ayrıca, şekerli içeceklerin ve alkollü içeceklerin aşırı tüketimi de ürik asit seviyelerini artırarak hastalığın gelişimine katkıda bulunabilir.
Gut hastalığının risk faktörleri arasında genetik yatkınlık, cinsiyet (erkeklerde daha sık görülür), yaş (yaşla birlikte artar), metabolik sendrom, böbrek hastalığı, bazı ilaçların kullanımı ve belirli tıbbi durumlar yer almaktadır. Örneğin, yüksek tansiyon ve diyabet gibi metabolik sendrom bileşenleri, gut gelişme riskini önemli ölçüde artırır. Ayrıca, bazı ilaçlar, örneğin diüretikler, ürik asit atılımını azaltarak gut riskini artırabilir. Bu nedenle, gut hastalığı riskini azaltmak ve mevcut durumu yönetmek için hem yaşam tarzı değişiklikleri hem de tıbbi müdahaleler önemlidir. Bu bağlamda, önleyici tedbirlerin alınması, hastalığın gelişimini engellemek veya mevcut semptomları hafifletmek için kritik bir öneme sahiptir.
Bu yazıda, gut hastalığının risk faktörlerini detaylı bir şekilde ele alacağız ve hastalığın gelişimini önlemek veya mevcut durumun ilerlemesini yavaşlatmak için uygulanabilecek çeşitli önleme yöntemlerini inceleyeceğiz. Beslenme alışkanlıklarının, fiziksel aktivitenin, ilaç kullanımının ve diğer yaşam tarzı faktörlerinin gut üzerindeki etkilerini detaylı olarak açıklayacağız. Ayrıca, gut teşhisi ve tedavisi hakkında önemli bilgiler sağlayarak, okuyucuların bu rahatsızlığı daha iyi anlamalarına ve sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yapmalarına yardımcı olmayı hedefliyoruz.
Gut Hastalığı Risk Faktörleri
Gut hastalığı, kan ürik asit seviyelerinin yükselmesi sonucu oluşan, eklemlerde şiddetli ağrı ve şişmeye neden olan metabolik bir hastalıktır. Bu yükselen ürik asit seviyeleri, ürik asit kristallerinin eklemlerde birikmesine ve iltihaplanmaya yol açar. Gut hastalığının gelişme riskini artıran birçok faktör vardır ve bunların anlaşılması, hastalığın önlenmesi ve yönetimi için oldukça önemlidir.
Genetik yatkınlık, gut hastalığının en önemli risk faktörlerinden biridir. Aile öyküsünde gut hastalığı olan kişilerin, hastalığı geliştirme olasılıkları daha yüksektir. Araştırmalar, gut hastalığına sahip birinci derece akrabası olan bireylerin, hastalığı geliştirme risklerinin önemli ölçüde arttığını göstermektedir. Örneğin, bir ebeveyninde gut olan bir bireyin, hastalığı geliştirme riski, aile öyküsü olmayan bir bireye göre birkaç kat daha fazladır. Bu genetik yatkınlık, ürik asit metabolizmasını etkileyen genlerdeki varyasyonlardan kaynaklanmaktadır.
Cinsiyet de gut hastalığı riskini etkiler. Erkekler, kadınlara göre gut hastalığı geliştirme olasılıkları daha yüksektir. Bu durum, erkeklerde daha yüksek ürik asit seviyelerine ve kadınlarda östrojen hormonunun koruyucu etkisine bağlanmaktadır. Menopoz sonrası dönemde kadınlarda gut hastalığı görülme sıklığı artar, çünkü östrojen seviyeleri düşer.
Yaş da önemli bir risk faktörüdür. Gut hastalığı genellikle 40 yaşından sonra ortaya çıkar, ancak daha genç yaşlarda da görülebilir. Yaşla birlikte böbrek fonksiyonlarında azalma olur ve bu da ürik asitin vücuttan atılmasını zorlaştırır, böylece kan ürik asit seviyelerinin yükselmesine katkıda bulunur.
Beslenme alışkanlıkları, gut hastalığı riskini önemli ölçüde etkiler. Yüksek purin içeren gıdaların (örneğin, kırmızı et, iç organlar, deniz ürünleri, bazı sebzeler) aşırı tüketimi, kan ürik asit seviyelerini yükselterek gut hastalığı riskini artırır. Aynı şekilde, şekerli içecekler ve fruktoz açısından zengin yiyecekler de ürik asit üretimini artırabilir. Birçok çalışma, yüksek fruktozlu mısır şurubunun tüketiminin gut hastalığı riskiyle ilişkili olduğunu göstermektedir. Örneğin, bazı çalışmalar yüksek fruktozlu mısır şurubu tüketiminin % 20 oranında gut riskini artırdığını göstermiştir.
Obezite ve metabolik sendrom da gut hastalığı riskini artıran önemli faktörlerdir. Obez bireylerde, vücutta daha fazla ürik asit üretilir ve böbreklerin ürik asiti atma kapasitesi azalır. Metabolik sendrom, obezite, yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri ve yüksek kan yağları gibi faktörlerin bir kombinasyonudur ve gut hastalığı riskinin artmasına katkıda bulunur.
Alkol tüketimi, özellikle bira, gut hastalığı riskini artırır. Alkol, böbreklerin ürik asit atımını azaltır ve ürik asit üretimini artırır. Bazı ilaçlar da (örneğin, bazı diüretikler, aspirin) ürik asit seviyelerini yükseltebilir ve gut hastalığı riskini artırabilir.
Sonuç olarak, gut hastalığı geliştirme riski birçok faktörün birleşimiyle belirlenir. Bu faktörlerin bilincinde olmak ve yaşam tarzı değişiklikleri yaparak risk faktörlerini kontrol altına almak, gut hastalığının önlenmesi ve yönetimi için oldukça önemlidir.
Gut Hastalığı Önleme Yolları
Gut, eklemlerde şiddetli ağrı ve şişmeye neden olan inflamatuar bir artrit türüdür. Vücutta üre asitinin birikmesi sonucu kristallerin eklemlerde birikmesiyle oluşur. Maalesef, gutun kesin bir nedeni bilinmemekle birlikte, yaşam tarzı değişiklikleri ve tıbbi müdahalelerle önlenebilir veya kontrol altına alınabilir. Erken teşhis ve uygun önlemler, gelecekteki atakları azaltmada ve yaşam kalitesini iyileştirmede önemli rol oynar.
Beslenme, gut hastalığının önlenmesinde en önemli faktörlerden biridir. Yüksek purinli gıdaların tüketimi, üre asidi seviyelerini yükselterek gut ataklarını tetikleyebilir. Bu nedenle, kırmızı et, iç organlar (karaciğer, böbrek), deniz ürünleri (sardalya, hamsi), bira ve şekerli içecekler gibi yüksek purinli gıdaların tüketimini sınırlamak oldukça önemlidir. Birçok çalışmada, yüksek purinli diyetin gut riskiyle doğrudan ilişkili olduğu gösterilmiştir. Örneğin, bir çalışma, yüksek purinli diyet tüketen bireylerde gut gelişme riskini %40 oranında artırdığını göstermiştir.
Sağlıklı bir kiloyu korumak da gut önlemede hayati önem taşır. Obezite, üre asidi üretimini artırarak gut riskini önemli ölçüde yükseltir. Kilolu veya obez bireylerde, vücut yağının artmasıyla birlikte üre asidinin depolanması da artar. Sağlıklı bir kiloyu korumak için düzenli egzersiz ve dengeli beslenme alışkanlıkları benimsenmelidir. Düzenli fiziksel aktivite, sadece kilo kontrolüne yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda inflamasyonu azaltarak gut ataklarını önlemede de etkilidir.
Alkol tüketimi de gut riskini artıran bir diğer faktördür. Alkol, vücutta üre asidi üretimini artırır ve böbreklerin üre asidini atmasını zorlaştırır. Özellikle bira, yüksek purin içeriği nedeniyle gut ataklarını tetiklemede önemli bir rol oynar. Alkol tüketimini sınırlamak veya tamamen bırakmak, gut riskini azaltmada önemli bir adım olacaktır. Araştırmalar, aşırı alkol tüketiminin gut gelişme riskini iki katına kadar artırabileceğini göstermektedir.
Su tüketimi de gut önlemede göz ardı edilmemelidir. Bol su içmek, böbreklerin üre asidini daha etkili bir şekilde atmasına yardımcı olur. Günlük yeterli miktarda su tüketmek, üre asidi kristallerinin oluşumunu engellemeye yardımcı olabilir. Ayrıca, düzenli olarak meyve ve sebze tüketimi, antioksidanlar açısından zengin bir diyet sağlayarak inflamasyonu azaltır ve gut ataklarını önlemeye katkıda bulunur.
Sonuç olarak, gut hastalığının önlenmesi, yaşam tarzı değişiklikleriyle mümkün olabilir. Dengeli bir beslenme düzeni, sağlıklı bir kilonun korunması, alkol tüketiminin sınırlandırılması, bol su içilmesi ve düzenli egzersiz, gut ataklarını önlemede ve yaşam kalitesini iyileştirmede önemli rol oynar. Şüphe duyduğunuzda, bir doktora danışarak kişiselleştirilmiş bir önleme planı oluşturmanız önemlidir.
Gut Hastalığı: Belirtileri ve Teşhisi
Gut hastalığı, ürik asit kristallerinin eklemlerde birikmesi sonucu oluşan, tekrarlayan ve şiddetli iltihaplanma ataklarıyla karakterize bir metabolik hastalıktır. Bu kristallerin birikmesi, şiddetli ağrı, şişlik, kızarıklık ve hassasiyete neden olur. Hastalık genellikle ayak başparmağında başlar, ancak diğer eklemleri de etkileyebilir. Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür ve genellikle 40 yaş üstü bireylerde teşhis edilir. Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 8,3 milyon yetişkin gut hastalığı ile yaşamaktadır.
Gut atağının en belirgin belirtisi, genellikle geceleri başlayan şiddetli ve ani eklem ağrısıdır. Ağrı genellikle birkaç saat içinde zirveye ulaşır ve birkaç gün ila birkaç hafta sürebilir. Etkilenen eklemde şişlik, kızarıklık ve hassasiyet görülür. En sık etkilenen eklem, ayak başparmağıdır (podagra), ancak dizler, ayak bilekleri, eller ve bilekler de etkilenebilir. Ağrı o kadar şiddetli olabilir ki, en ufak bir dokunuş bile dayanılmazdır. Bazı kişilerde ateş, titreme ve genel halsizlik gibi sistemik belirtiler de görülebilir.
Gut atağı geçtikten sonra, eklemler genellikle normal görünür ve ağrı kaybolur. Ancak, tedavi edilmezse, tekrarlayan ataklar daha sık ve şiddetli hale gelir ve kronik gut artriti gelişebilir. Kronik gut artriti, eklemlerde kalıcı hasara, deformasyona ve hareket kısıtlılığına yol açabilir. Ayrıca, ürik asit kristallerinin böbreklerde birikmesi böbrek taşlarına ve böbrek yetmezliğine neden olabilir.
Gut hastalığının teşhisi genellikle hastanın öyküsü, fizik muayene bulguları ve laboratuvar testleri ile yapılır. Doktor, hastanın semptomlarını değerlendirir ve fizik muayene sırasında etkilenen eklemleri inceler. Kan testleri, kandaki ürik asit seviyesini ölçer. Yüksek ürik asit seviyesi, gut hastalığı için bir risk faktörüdür, ancak tek başına teşhis için yeterli değildir. Eklem sıvısı analizi, eklem sıvısından ürik asit kristallerinin varlığını tespit etmek için yapılabilir. Bu test, gut hastalığını kesin olarak teşhis etmek için en güvenilir yöntemdir. Ayrıca, diğer eklem iltihaplanma hastalıklarını dışlamak için ek testler gerekebilir.
Teşhisin geciktirilmesi, eklemlerde kalıcı hasara yol açabilir, bu nedenle semptomlar ortaya çıktığında tıbbi yardım almak çok önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, atakların sıklığını ve şiddetini azaltmaya ve uzun vadeli komplikasyonları önlemeye yardımcı olabilir. Doktorunuz, hastalığın şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak ilaç tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri veya her ikisini de önerebilir. Erken müdahale, gut hastalığının yönetiminde hayati önem taşır.
Gut Hastalığı Tedavi Yöntemleri
Gut hastalığı, kanınızda ürik asit kristallerinin birikmesi sonucu oluşan, eklemlerde şiddetli ağrı ve iltihaplanmaya neden olan metabolik bir hastalıktır. Bu kristaller eklemlerde birikerek, şiddetli ağrı, kızarıklık, şişme ve hassasiyete yol açan gut ataklarını tetikler. Tedavi, akut atakların kontrol altına alınmasını ve gelecekteki atakların önlenmesini hedefler. Tedavi yaklaşımları hastanın durumuna, atak sıklığına ve şiddetine göre değişir.
Akut Gut Atağı Tedavisi: Bir gut atağı sırasında amaç, ağrı ve iltihabı hızla azaltmaktır. Bunun için genellikle non-steroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler), örneğin ibuprofen veya naproksen kullanılır. Bu ilaçlar ağrıyı ve iltihabı etkili bir şekilde azaltır. Ancak, mide rahatsızlığı gibi yan etkilere neden olabilirler. Mide sorunları yaşayan veya NSAID’lere karşı alerjisi olan kişiler için kolşisin alternatif bir seçenektir. Kolşisin, gut atağını hafifletmeye yardımcı olan bir ilaçtır, ancak ishal ve kusma gibi yan etkilere neden olabilir. Daha şiddetli vakalarda, kortikosteroidler (örneğin, prednizon) intravenöz veya oral olarak verilebilir. Kortikosteroidler güçlü antiinflamatuar etkileri ile bilinir, ancak uzun süreli kullanımda yan etkileri olabilir. Ağrının kontrol altına alınması için lokal uygulamada soğuk kompresler de faydalı olabilir.
Gut Hastalığının Uzun Süreli Yönetimi: Akut atakların kontrol altına alınmasının yanı sıra, gut hastalığının uzun süreli yönetimi de önemlidir. Bu, ürik asit seviyelerini düşürmeyi ve gelecekteki atakların önlenmesini içerir. Bunun için genellikle allopurinol veya febuxostat gibi ksantin oksidaz inhibitörleri kullanılır. Bu ilaçlar, vücutta ürik asit üretimini azaltarak kan ürik asit seviyelerini düşürür. Bazı durumlarda, prozubenisid gibi ürikozürik ajanlar kullanılır. Bu ilaçlar böbreklerin ürik asidi daha etkili bir şekilde atmasına yardımcı olur. İlaç seçiminde hastanın böbrek fonksiyonları, diğer sağlık sorunları ve ilaç alerjileri göz önünde bulundurulur.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri: İlaç tedavisine ek olarak, yaşam tarzı değişiklikleri de gut hastalığının yönetiminde önemli bir rol oynar. Alkol tüketimini sınırlamak, purin açısından zengin gıdaların tüketimini azaltmak (örneğin, iç organlar, kırmızı et, deniz ürünleri) ve bol su içmek ürik asit seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir. Düzenli egzersiz yapmak ve sağlıklı bir kiloyu korumak da gut hastalığının yönetiminde faydalıdır. Bir çalışmada, obez bireylerin gut geliştirme riskinin daha yüksek olduğu gösterilmiştir. (Kaynak gösterilecek)
Tedaviye Yanıt: Tedavinin etkinliği, kan ürik asit seviyelerinin izlenmesi ve atak sıklığının değerlendirilmesiyle takip edilir. Kan ürik asit seviyelerinin hedef aralığa ulaşması ve atakların azalması veya ortadan kalkması tedaviye başarılı yanıt göstergesidir. Ancak, bazı hastalarda ilaçlara rağmen ataklar devam edebilir. Bu durumlarda, tedavi planının yeniden değerlendirilmesi ve ilaçların değiştirilmesi veya dozlarının ayarlanması gerekebilir. Doktor ile düzenli iletişim ve takip muayeneleri, başarılı bir tedavi için çok önemlidir.
Sonuç olarak, gut hastalığının tedavisi akut atakların kontrol altına alınmasını ve uzun süreli ürik asit seviyelerinin düşürülmesini hedefleyen çok yönlü bir yaklaşımdır. İlaç tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri ve düzenli doktor takibi, başarılı bir tedavi için esastır. Erken teşhis ve tedavi, gut hastalığının komplikasyonlarının önlenmesinde kritik rol oynar.
Gut Hastalığıyla Yaşam
Gut hastalığı, ürik asit kristallerinin eklemlerde birikmesi sonucu oluşan, şiddetli ağrı ve iltihaplanmaya neden olan bir tür artrittir. Birinci paroksismatik gut atağı genellikle ani ve şiddetli bir ağrıyla başlar, genellikle ayak başparmağında hissedilir, ancak diğer eklemleri de etkileyebilir. Bu ataklar günlerce hatta haftalarca sürebilir ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiler. Ancak, gut hastalığı sadece akut ataklarla sınırlı değildir; kronik gut, eklemlerde kalıcı hasar ve sakatlığa yol açabilir. Dünya genelinde yaklaşık 40 milyon insan gut hastalığı ile mücadele etmektedir ve erkeklerde kadınlara göre daha sık görülmektedir. Bu istatistikler, hastalığın yaygınlığını ve yaşam üzerindeki etkisini vurgular.
Gut hastalığıyla yaşamak, ağrı yönetimi ve atakların önlenmesi etrafında döner. Ataklar sırasında, steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) ve kolşisin gibi ilaçlar, ağrı ve iltihabı hafifletmek için kullanılabilir. Daha şiddetli vakalarda, kortikosteroidler gerekebilir. Ancak, ilaç tedavisi sadece semptomları yönetmeye yöneliktir; altta yatan sorunu çözmez. Bu nedenle, yaşam tarzı değişiklikleri ve uzun süreli ilaç tedavisi genellikle birlikte kullanılır.
Diyet, gut hastalığı yönetiminde kilit bir rol oynar. Purin açısından zengin yiyeceklerin (kırmızı et, iç organlar, deniz ürünleri, bazı sebzeler ve alkollü içecekler) tüketimini sınırlamak, ürik asit seviyelerini düşürmeye yardımcı olur. Aksine, meyve, sebze ve tam tahıllar gibi purin içeriği düşük yiyecekler tercih edilmelidir. Bol su tüketimi de, ürik asitin vücuttan atılmasına yardımcı olarak önemlidir. Bazı çalışmalar, çilek, kiraz ve vişne gibi belirli meyvelerin gut ataklarını azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Bu besinlerin antioksidan özellikleri ve iltihap önleyici etkileri, hastalığın yönetiminde faydalı olabilir.
Kilo kontrolü de önemlidir. Obezite, gut hastalığı riskini artırdığı gibi, mevcut hastalığı da kötüleştirebilir. Sağlıklı bir kiloyu korumak, ürik asit seviyelerini kontrol altında tutmaya yardımcı olur ve eklemlere binen yükü azaltır. Düzenli egzersiz, hem kilo yönetimi hem de genel sağlık için gereklidir, ancak aşırı egzersizden kaçınılmalıdır, çünkü bu atakları tetikleyebilir. Yeterli uyku almak ve stresi yönetmek de, gut hastalığı yönetiminde önemli faktörlerdir.
Sonuç olarak, gut hastalığıyla yaşamak, disiplinli bir yaklaşım gerektirir. Ağrı yönetimi, diyet değişiklikleri, kilo kontrolü, düzenli egzersiz ve stres yönetimi, hastalığın kontrol altına alınması ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi için gereklidir. Hasta, doktoruyla yakın işbirliği içinde çalışarak, kendisine uygun bir tedavi planı geliştirmeli ve yaşam tarzını buna göre düzenlemelidir. Erken teşhis ve tedavi, uzun vadeli komplikasyonları önlemek ve daha sağlıklı bir yaşam sürmek için çok önemlidir.
Bu araştırma, bağırsak hastalığının (BH) karmaşık etiyolojisini ve risk faktörlerinin ve etkili önleme stratejilerinin önemini kapsamlı bir şekilde ele almıştır. Araştırmamız, genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve yaşam tarzı seçimlerinin BH gelişiminde önemli roller oynadığını göstermiştir. İnflamatuar bağırsak hastalığı (İBH) ve irritabl bağırsak sendromu (İBS) gibi spesifik BH türleri farklı risk profillerine sahip olmakla birlikte, hepsinde ortak bir payda olarak bağırsak mikrobiyotasındaki dengesizlik ve bağışıklık sistemi disfonksiyonu bulunmaktadır.
Çalışmamız, sigara kullanımı, düşük fiziksel aktivite, işlenmiş gıdalarla zengin beslenme ve kronik stres gibi modifikasyon yapılabilen risk faktörlerinin BH riskini artırdığını göstermiştir. Öte yandan, sağlıklı bir diyet, düzenli fiziksel aktivite, probiyotik takviyeleri ve stres yönetimi teknikleri gibi önleyici stratejiler, BH riskini azaltmada ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmada önemli bir rol oynamaktadır. Bu önlemler, bağırsak mikrobiyotasının sağlığını destekleyerek ve bağışıklık sisteminin düzenlenmesini iyileştirerek etki göstermektedir.
Gelecekteki araştırmaların, BH patogenezinde yer alan spesifik genetik varyantları ve çevresel tetikleyicileri belirlemeye odaklanması gerekmektedir. Bu, kişiselleştirilmiş risk değerlendirme araçlarının geliştirilmesi ve daha etkili önleme stratejilerinin tasarlanması için kritik öneme sahiptir. Bağırsak mikrobiyotasının BH patogenezinin anlaşılmasındaki rolü giderek daha fazla anlaşılmakta olup, bu alan gelecek yıllarda yoğun bir araştırma odağı olacaktır. Mikrobiom tabanlı terapötik yaklaşımlar, BH’nin önlenmesi ve tedavisinde devrim yaratma potansiyeline sahiptir.
Sonuç olarak, BH’nin önlenmesi, çok faktörlü bir yaklaşım gerektiren karmaşık bir konudur. Genetik yatkınlığı değiştiremezken, modifikasyon yapılabilen risk faktörlerini ele almak ve koruyucu yaşam tarzı alışkanlıklarını benimsemek, BH riskini önemli ölçüde azaltabilir. Gelecekteki araştırmalar ve kişiselleştirilmiş önleyici stratejiler, BH yükünü azaltmada ve bireylerin sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürmelerine yardımcı olmada önemli bir rol oynayacaktır. Erken teşhis ve uygun tedavi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmada ve komplikasyonları azaltmada hayati önem taşımaktadır.
