Çocukluk dönemi, insan hayatındaki en hızlı gelişim ve öğrenme dönemidir. Bu dönemde kazanılan beceriler, çocuğun gelecekteki akademik başarısını, sosyal uyumunu ve genel yaşam kalitesini doğrudan etkiler. Gelişimsel beceriler, çocuğun fiziksel, bilişsel, dil, sosyal ve duygusal alanlardaki yeteneklerini kapsayan geniş bir yelpazede yer alır. Bu becerilerin erken yaşlarda desteklenmesi ve geliştirilmesi, çocuğun potansiyelini tam olarak ortaya çıkarması ve sağlıklı bir birey olarak yetişmesi için son derece önemlidir. Ancak, günümüz dünyasında hızla değişen yaşam koşulları ve teknolojinin getirdiği yeni zorluklar, çocukların gelişimini olumsuz etkileyebilecek faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelinde milyonlarca çocuk gelişimsel gecikmeler yaşıyor. Bu gecikmeler, erken müdahale edilmediği takdirde, çocuğun okul başarısında, sosyal ilişkilerinde ve ileriki yaşamında ciddi sorunlara yol açabiliyor. Örneğin, dil gelişiminde gecikme yaşayan bir çocuk, okulda dersleri anlamakta zorlanabilir, arkadaşlarıyla iletişim kurmakta güçlük çekebilir ve bu da özgüven eksikliğine ve sosyal izolasyona yol açabilir. Benzer şekilde, ince motor becerilerinde yetersizlik, çocuğun yazı yazma, resim yapma gibi temel okul aktivitelerinde zorlanmasına ve akademik başarısının düşmesine neden olabilir. Bu istatistikler, gelişimsel becerilerin teşvik edilmesinin ne kadar önemli olduğunu açıkça göstermektedir.
Gelişimsel becerilerin teşviki, sadece ebeveynlerin ve eğitimcilerin sorumluluğu değildir. Toplumun her kesiminin, çocukların sağlıklı bir şekilde gelişmesi için katkıda bulunması gerekmektedir. Sağlıklı bir çevre, yeterli beslenme, kaliteli eğitim ve destekleyici aile yapısı, çocukların gelişimsel potansiyellerini ortaya çıkarmaları için olmazsa olmaz koşullardır. Bu bağlamda, oyun tabanlı öğrenme, okul öncesi eğitim, aile desteği programları ve erken müdahale hizmetleri gibi çeşitli stratejiler, çocukların gelişimsel becerilerini desteklemek ve güçlendirmek için kullanılabilir. Bu çalışmada, çocuklarda gelişimsel becerileri teşvik etmenin farklı yollarını, etkili stratejileri ve bu konuda ebeveynler, eğitimciler ve toplumun rolünü detaylı bir şekilde ele alacağız.
Sonuç olarak, çocuklarda gelişimsel becerilerin teşviki, sadece bireyin değil, toplumun da geleceği için hayati önem taşımaktadır. Bu çalışma, çocukların sağlıklı ve mutlu bir geleceğe sahip olmaları için gerekli olan gelişimsel becerilerin nasıl desteklenebileceği konusunda kapsamlı bilgiler sunmayı amaçlamaktadır. İlerleyen bölümlerde, farklı gelişim alanlarını, etkili stratejileri ve uygulama örneklerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Çocuklarda Fiziksel Gelişim
Çocukluk dönemi, fiziksel gelişim açısından oldukça dinamik ve hızlı bir süreçtir. Bebeklikten ergenliğe kadar, çocukların boyu, kilosu, kas gücü ve motor becerileri sürekli olarak gelişir. Bu gelişim, genetik faktörlerin yanı sıra beslenme, uyku, çevresel faktörler ve sağlık durumundan da etkilenir. Düzenli ve dengeli bir gelişim, çocuğun sağlıklı bir yaşam sürmesi ve gelecekteki fiziksel aktivitelerde başarılı olması için oldukça önemlidir.
Bebeklik döneminde, fiziksel gelişimin temel odak noktası motor becerilerin gelişmesidir. Baş kontrolü, oturmak, emeklemek, yürümek gibi aşamalar, çocuğun sinir sistemi ve kas gelişiminin bir göstergesidir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, ortalama bir bebek 6-8 ay arasında oturmaya, 9-12 ay arasında emeklemeye ve 12-15 ay arasında yürümeye başlar. Ancak bu sadece ortalamalardır ve her çocuğun gelişimi farklı bir hızda ilerleyebilir. Önemli olan, çocuğun kendi gelişim hızına göre ilerlemesidir. Ebeveynlerin ve bakıcıların sabırlı ve destekleyici olması, çocuğun gelişimini olumlu yönde etkiler.
Okul öncesi dönemde, çocukların kaba motor becerileri (koşmak, zıplamak, tırmanmak) ve ince motor becerileri (yazmak, çizmek, düğme iliklemek) hızla gelişir. Bu dönemde, çocukların fiziksel aktivitelerle ilgilenmeleri ve düzenli egzersiz yapmaları son derece önemlidir. Düzenli egzersiz, kas gelişimini destekler, denge ve koordinasyonu iyileştirir ve çocukların sağlıklı bir kiloyu korumalarına yardımcı olur. Araştırmalar, düzenli fiziksel aktivitenin çocukların bilişsel gelişimine de olumlu etkilerinin olduğunu göstermektedir.
Ergenlik döneminde, hızlı bir büyüme ve gelişme yaşanır. Bu dönemde, hormonal değişiklikler, boy uzamasında ve cinsel olgunlaşmada belirgin bir rol oynar. Ergenlerin yeterli ve dengeli beslenmesi, özellikle kalsiyum ve demir gibi minerallerin yeterli alınması, kemik gelişimi ve kas kütlesi artışı için hayati önem taşır. Bu dönemde, sportif aktivitelere katılım, sağlıklı bir yaşam tarzının sürdürülmesi ve sosyalleşme açısından oldukça faydalıdır. Ancak, aşırı egzersizden kaçınılmalı ve spor aktiviteleri çocuğun yaşına ve fiziksel yeteneklerine uygun olmalıdır.
Sonuç olarak, çocukların fiziksel gelişimi, sağlıklı bir yaşamın temel taşlarından biridir. Ebeveynler, bakıcılar ve eğitimciler, çocukların gelişimini desteklemek için sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmaya, düzenli fiziksel aktiviteleri teşvik etmeye ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemelerini sağlamaya özen göstermelidirler. Herhangi bir gelişimsel gecikme veya sorun durumunda ise, uzman bir sağlık profesyoneli ile görüşmek önemlidir.
Çocuklarda Gelişimsel Becerileri Teşvik Etme
Çocuklarda Bilişsel Gelişim
Çocukluk dönemi, bilişsel gelişim için kritik bir dönemdir. Bu dönemde beyin inanılmaz bir hızla gelişir ve çocukların dünya ile etkileşim kurma, öğrenme ve düşünme biçimlerini şekillendiren karmaşık bilişsel süreçler oluşur. Bilişsel gelişim, dikkat, hafıza, problem çözme, dil gelişimi, kavramsal düşünme ve yaratıcılık gibi birçok alanı kapsar. Bu alanlardaki gelişmeler birbirine bağlıdır ve birbirini destekler. Örneğin, güçlü bir dil becerisi, daha karmaşık kavramları anlama ve problem çözme yeteneğini artırır.
Piaget’in bilişsel gelişim teorisi, çocukların bilişsel gelişiminin aşamalar halinde ilerlediğini öne sürer. Bu aşamalar, sensori-motor dönem, ön-işlemsel dönem, somut işlemler dönemi ve soyut işlemler dönemi olarak adlandırılır. Her aşama, çocukların dünyayı anlama ve etkileşim kurma biçiminde belirgin farklılıklar gösterir. Örneğin, sensori-motor dönemde (0-2 yaş) çocuklar, duyularını ve hareketlerini kullanarak dünyayı keşfederler. Ön-işlemsel dönemde (2-7 yaş) ise sembolik düşünme gelişir ve çocuklar hayal gücünü kullanmaya başlar. Somut işlemler dönemi (7-11 yaş) ise mantıksal düşünmenin gelişmeye başladığı dönemdir. Son olarak, soyut işlemler dönemi (11 yaş ve üzeri) ile soyut kavramları anlama ve hipotetik düşünme yeteneği ortaya çıkar.
Çocukların bilişsel gelişimini desteklemek için ebeveynler ve eğitimciler çeşitli stratejiler kullanabilirler. Okuma, yazma ve matematik gibi temel becerilerin geliştirilmesi yanında, çocukların yaratıcılıklarını ve problem çözme becerilerini destekleyen etkinlikler de önemlidir. Örneğin, bulmacalar, yapbozlar, oyunlar ve yaratıcı drama çalışmaları, çocukların bilişsel becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir. Bir araştırmaya göre, düzenli olarak kitap okuyan çocukların dil becerileri ve hafıza kapasiteleri daha yüksektir. (Kaynak: Araştırma bağlantısı)
Teknolojinin de çocukların bilişsel gelişimine katkı sağlayabileceği unutulmamalıdır. Eğitici oyunlar ve uygulamalar, çocukların öğrenmelerini eğlenceli ve etkileşimli hale getirebilir. Ancak, ekran süresinin dengeli olması ve çocukların sosyal ve fiziksel aktivitelere de zaman ayırmaları önemlidir. Aşırı ekran süresi, bilişsel gelişimin olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Örneğin, Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) verilerine göre, aşırı ekran süresi uyku bozukluklarına, dikkat eksikliğine ve obeziteye yol açabilir. (Kaynak: WHO bağlantısı)
Sonuç olarak, çocukların bilişsel gelişimini desteklemek, sağlıklı ve başarılı bir gelecek için hayati önem taşır. Ebeveynler, eğitimciler ve toplumun diğer üyeleri, çocukların bilişsel gelişimini desteklemek için birlikte çalışmalıdır. Çocukların öğrenmelerini destekleyen zengin ve uyarıcı bir ortam yaratmak, onların potansiyellerini tam olarak gerçekleştirmelerine yardımcı olacaktır.
Çocuklarda Sosyal-Duygusal Gelişim
Çocukların sosyal-duygusal gelişimi, akademik başarıları kadar önemlidir. Bu gelişim, çocukların kendilerini anlamalarını, başkalarıyla sağlıklı ilişkiler kurmalarını ve yaşamın zorluklarıyla başa çıkmalarını sağlar. Duygu düzenleme, empati, sosyal beceriler ve öz-yönetim gibi temel bileşenlerden oluşur. Bu becerilerin erken yaşlarda kazanılması, çocukların gelecekteki başarıları ve refahı için kritik öneme sahiptir. Araştırmalar, sosyal-duygusal becerilere sahip çocukların akademik performanslarının daha yüksek olduğunu, daha az davranış problemi yaşadığını ve daha sağlıklı ilişkiler kurabildiğini göstermektedir.
Duygu düzenleme, çocukların duygularını tanımalarını, anlamalarını ve bunları uygun şekilde ifade etmelerini içerir. Örneğin, bir çocuk hayal kırıklığı yaşadığında, öfkesini kontrol etmeyi öğrenir ve sakinleşme stratejileri geliştirir. Bu beceri, çocukların stresli durumlarla başa çıkmalarına ve olumsuz duyguların onları kontrol etmesine izin vermemelerine yardımcı olur. Bir çalışmada, duygu düzenleme becerileri yüksek olan çocukların, düşük olanlara göre daha az davranış problemi gösterdiği bulunmuştur.
Empati, başkalarının duygularını anlama ve paylaşma yeteneğidir. Empatik çocuklar, başkalarının bakış açılarını anlayabilir ve onların duygusal ihtiyaçlarına duyarlı olabilirler. Bu beceri, sağlıklı ilişkiler kurmak ve işbirliği yapmak için gereklidir. Örneğin, bir çocuk arkadaşının üzgün olduğunu gördüğünde, onunla empati kurar ve onu teselli etmeye çalışır. Empati, çocukların sosyal uyum sağlamalarına ve arkadaşlıklar kurmalarına yardımcı olur.
Sosyal beceriler, çocukların başkalarıyla etkileşim kurmalarına ve ilişkiler kurmalarına olanak sağlayan yeteneklerdir. Bunlar arasında iletişim becerileri, işbirliği yapma, sorun çözme ve çatışma çözme becerileri yer alır. Örneğin, çocukların arkadaşlarıyla oyun oynamayı öğrenmeleri, sıralarını beklemeyi öğrenmeleri ve tartışmalarda uzlaşma yolları bulmaları sosyal becerilerin gelişmesine katkıda bulunur. Zayıf sosyal becerilere sahip çocuklar, arkadaş edinmekte ve sosyal ortamlarda başarılı olmakta zorlanabilirler.
Öz-yönetim, çocukların kendi davranışlarını düzenleme, hedefler belirleme ve bunlara ulaşma yeteneğidir. Bu beceri, çocukların sorumluluk almalarına, kararlar vermelerine ve planlı bir şekilde hareket etmelerine yardımcı olur. Örneğin, bir çocuk ödevlerini tamamlamak için zaman yönetimi becerilerini kullanabilir veya bir projeyi tamamlamak için adımlar belirleyerek çalışabilir. Öz-yönetim, çocukların akademik başarılarını ve genel refahını artırır.
Çocuklarda sosyal-duygusal gelişimi teşvik etmek için ebeveynler, öğretmenler ve diğer yetişkinler önemli bir rol oynarlar. Duyaır duygu ifade etmelerine izin vermek, onlara duygularını yönetme stratejileri öğretmek, empati kurmalarını teşvik etmek ve sosyal becerilerini geliştirme fırsatları sunmak sosyal-duygusal gelişimi desteklemenin önemli yollarıdır. Ayrıca, çocuklara öz-yönetim becerileri kazandırmak için onlara sorumluluklar vermek ve hedef belirlemelerine yardımcı olmak da önemlidir. Erken müdahale, çocukların sosyal-duygusal sorunlarını önleme ve daha sağlıklı bir gelecek kurmalarına yardımcı olmak için kritik öneme sahiptir.
Çocuklarda Gelişimsel Becerileri Teşvik Etme
Oyunla Gelişim Desteği
Oyun, çocukların bilişsel, sosyal, duygusal ve fiziksel gelişiminde hayati bir rol oynar. Öğrenmenin doğal bir yolu olan oyun, çocukların dünyayı keşfetmelerini, yeni beceriler öğrenmelerini ve kendilerini ifade etmelerini sağlar. Araştırmalar, oyunun çocukların beyin gelişimini desteklediğini, problem çözme yeteneklerini geliştirdiğini ve yaratıcılıklarını artırdığını göstermektedir. Örneğin, Amerikan Pediatri Akademisi, günde en az 60 dakika orta ve yüksek yoğunluklu fiziksel aktivite önerir ve bunun büyük bir kısmının oyun yoluyla sağlanabileceğini vurgular.
Farklı oyun türleri, farklı gelişim alanlarını destekler. Örneğin, yapı taşları ile oynamak uzamsal düşünme, problem çözme ve ince motor becerilerini geliştirir. Rol yapma oyunları ise sosyal becerileri, empatiyi ve dil gelişimini destekler. Top oyunları ise büyük kas gelişimini, koordinasyonu ve takım çalışmasını teşvik eder. Bir araştırmaya göre, düzenli olarak oyun oynayan çocukların, oyun oynamayan çocuklara göre daha yüksek öz-düzenleme ve sosyal uyum seviyelerine sahip oldukları gözlemlenmiştir.
Oyunun etkisi yaş gruplarına göre de değişir. Bebekler için, basit oyuncaklar ve dokunma oyunları duyu gelişimini destekler. Okul öncesi dönemdeki çocuklar için, yaratıcı oyunlar ve hayal gücünü geliştiren oyunlar dil gelişimini ve bilişsel becerileri geliştirir. Okul çağındaki çocuklar için ise, strateji oyunları ve takım oyunları problem çözme, stratejik düşünme ve sosyal etkileşim becerilerini geliştirir. Örneğin, Lego ile yapılan oyunlar, çocukların yaratıcılıklarını, problem çözme becerilerini ve ince motor becerilerini geliştirirken, satranç gibi stratejik oyunlar ise mantık yürütme, planlama ve stratejik düşünme becerilerini geliştirir.
Ebeveynlerin ve eğitimcilerin, çocukların oyun deneyimlerini zenginleştirmek için aktif rol almaları önemlidir. Çocuklarla birlikte oyun oynamak, onların gelişimlerini yakından takip etmek ve ihtiyaçlarına uygun oyunlar seçmek, oyunun gelişimsel faydalarını en üst düzeye çıkarır. Bunun yanı sıra, çocuklara özgür ve güvenli bir oyun ortamı sağlamak da oldukça önemlidir. Çocukların kendi oyunlarını yaratmalarına, keşfetmelerine ve deneyimlemelerine izin vermek, onların yaratıcılıklarını ve özgüvenlerini geliştirir. Dünya Sağlık Örgütü’nün raporlarına göre, yeterli ve kaliteli oyun zamanı, çocukların sağlıklı bir bedensel ve zihinsel gelişim göstermelerini sağlar.
Sonuç olarak, oyun, çocukların gelişiminde vazgeçilmez bir unsurdur. Farklı yaş gruplarına ve gelişim alanlarına uygun oyunlar seçmek ve çocuklara güvenli, destekleyici ve zenginleştirici bir oyun ortamı sağlamak, onların sağlıklı ve mutlu bireyler olarak yetişmelerine önemli ölçüde katkıda bulunur. Oyun, sadece eğlence değil, aynı zamanda öğrenme ve gelişim için güçlü bir araçtır.
Uygun Aktivite Önerileri
Çocukların gelişimsel becerilerini desteklemek için sunulan aktiviteler, yaş gruplarına ve bireysel ihtiyaçlara göre uyarlanmalıdır. Genel bir yaklaşım yerine, çocuğun güçlü ve zayıf yönlerini göz önünde bulunduran kişiselleştirilmiş bir plan daha etkili olacaktır. Örneğin, ince motor becerilerinde zorluk çeken bir çocuk için yapbozlar ve boncuk dizme aktiviteleri faydalı olurken, sosyal becerileri geliştirmek isteyen bir çocuk için grup oyunları ve rol yapma etkinlikleri daha uygun olacaktır. Erken çocukluk eğitimi uzmanları, gelişimin farklı alanlarını kapsayan çeşitli aktivitelerin önemini vurgular.
Dil gelişimi için, kitap okuma, şarkı söyleme, hikaye anlatımı ve kelime oyunları son derece önemlidir. ABD’deki Ulusal Çocuk Sağlığı Enstitüsü’nün verilerine göre, okul öncesi dönemde düzenli kitap okuma alışkanlığı geliştiren çocukların, akademik başarıları ve dil becerileri daha yüksek olmaktadır. Bu nedenle, çocuklarla düzenli olarak kitap okumak ve onlara hikaye anlatmak, sözcük dağarcıklarını genişletme ve anlama becerilerini geliştirme açısından oldukça faydalıdır. Aynı zamanda, çocukların kendilerinin hikaye anlatmalarını teşvik etmek de dil gelişimini destekler.
Bilişsel gelişim için, bulmacalar, yapbozlar, hafıza oyunları ve problem çözme aktiviteleri önerilir. Örneğin, farklı şekillerdeki bloklarla kule inşa etmek, çocukların uzamsal düşünme ve problem çözme becerilerini geliştirir. Yaşına uygun karmaşıklık seviyesinde seçilen yapbozlar ise konsantrasyon ve ince motor becerileri üzerinde olumlu etki yaratır. Bu aktivitelerin düzenli olarak tekrarlanması, çocukların bilişsel yeteneklerinin gelişmesinde önemli bir rol oynar.
Sosyal-duygusal gelişim için, grup oyunları, rol yapma oyunları, işbirlikçi projeler ve empati gerektiren aktiviteler önerilir. Örneğin, birlikte bir tiyatro oyunu hazırlamak veya bir grup projesi yapmak, çocukların takım çalışması, iletişim ve duygusal zeka geliştirmelerine yardımcı olur. Ayrıca, çocukların duygularını ifade etmeleri ve başkalarının duygularını anlama konusunda desteklenmesi de sosyal-duygusal gelişim için oldukça önemlidir. Duygu kartları kullanarak duyguları tanıma ve ifade etme çalışmaları yapılabilir.
Fiziksel gelişim için, açık hava oyunları, spor aktiviteleri, dans ve jimnastik gibi hareketli oyunlar önerilir. Düzenli fiziksel aktivite, çocukların kas gelişimini, denge ve koordinasyon becerilerini geliştirir ve genel sağlıklarını korur. Bunun yanı sıra, çocukların motor planlama ve uzamsal farkındalık becerilerini de geliştirir. Örneğin, bisiklete binmek, ip atlamak veya top oynamak gibi aktiviteler, çocukların fiziksel gelişimine önemli katkılar sağlar. Önemli olan, çocuğun yaşına ve yeteneklerine uygun aktiviteleri seçmektir. Doğada vakit geçirmek de fiziksel ve ruhsal gelişim için oldukça faydalıdır.
Sonuç olarak, çocukların gelişimsel becerilerini desteklemek için, çeşitli ve dengeli bir aktivite programı sunmak oldukça önemlidir. Çocuğun ilgi alanları, yetenekleri ve öğrenme stili göz önünde bulundurularak, yaşa uygun ve eğlenceli aktiviteler seçilmelidir. Ebeveynlerin ve eğitimcilerin, çocukların gelişimini yakından takip etmeleri ve ihtiyaç duydukları desteği sağlamaları önemlidir.
Bu çalışma, çocuklarda gelişimsel becerilerin teşvik edilmesine ilişkin kapsamlı bir inceleme sunmaktadır. Çalışma boyunca, erken çocukluk döneminde sağlanan desteklerin, çocukların bilişsel, duygusal, sosyal ve fiziksel gelişimlerindeki önemli rolü vurgulanmıştır. Fiziksel aktiviteler, yaratıcı oyunlar, sosyal etkileşimler ve okuma gibi çeşitli yöntemlerin, çocukların bilişsel becerilerini geliştirmede, duygusal zekalarını artırmada ve sosyal uyumlarını sağlamada etkili olduğu gözlemlenmiştir. Ailelerin, eğitimcilerin ve toplumun bu süreçte oynadığı kritik roller de ele alınmış, etkili bir destek sisteminin oluşturulmasının önemi vurgulanmıştır.
Çalışmada incelenen farklı yaklaşımlar, çocukların bireysel ihtiyaçlarına göre uyarlanabilir ve özelleştirilebilir yöntemlerin önemini göstermektedir. Oyun tabanlı öğrenme, teknoloji entegrasyonu ve bireyselleştirilmiş eğitim gibi stratejilerin, çocukların öğrenme süreçlerini daha etkili ve ilgi çekici hale getirdiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte, her çocuğun gelişimsel hızının farklı olduğu ve bu nedenle sabır, anlayış ve bireysel yaklaşımların gerekliliği vurgulanmıştır. Erken müdahalenin önemi, olası gelişimsel gecikmelerin erken tespiti ve müdahalesinin uzun vadeli sonuçları üzerindeki olumlu etkisi açısından tekrar tekrar vurgulanmıştır.
Geleceğe yönelik olarak, yapay zeka ve sanal gerçeklik teknolojilerinin eğitim ve gelişim alanında daha fazla kullanımının, çocukların öğrenme deneyimlerini zenginleştirme potansiyeli taşıdığı öngörülmektedir. Bireyselleştirilmiş öğrenme programları ve kişiye özel geri bildirim mekanizmaları aracılığıyla, her çocuğun öğrenme stilini ve hızını dikkate alan daha etkili eğitim yöntemleri geliştirilebilir. Bununla birlikte, teknolojinin sorumlu ve dengeli bir şekilde kullanılması, ekran süresi yönetimi ve dijital okuryazarlık becerilerinin gelişimi gibi konuların da göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Çocukların dijital dünyada güvenli ve sağlıklı bir şekilde büyümeleri için, ailelerin ve eğitimcilerin bu konuda bilinçli ve aktif bir rol üstlenmeleri büyük önem taşımaktadır.
Sonuç olarak, çocuklarda gelişimsel becerilerin teşvik edilmesi, bireyin ve toplumun geleceği için büyük önem taşıyan uzun vadeli bir yatırımdır. Bu çalışmanın sonuçlarının, ebeveynler, eğitimciler ve politika yapıcılar tarafından, çocukların potansiyellerini en üst düzeye çıkarmak ve sağlıklı, mutlu ve başarılı bir geleceğe sahip olmalarını sağlamak için kullanılmasını umuyoruz. Gelecekteki araştırmaların, farklı kültürler ve toplumsal ekonomik koşullar altında gelişimsel becerilerin teşvik edilmesi üzerine daha fazla odaklanması ve bu alanda daha fazla veri toplanması, daha kapsamlı ve etkili stratejilerin geliştirilmesine yardımcı olacaktır.
